اسید نیتریک

فرمول اسید نیتریک اسید نیتریک دارای نامهای دیگری مانند اسید نیتریک نیتریک اسید، جوهر شوره، اسید ازته، نیترات هیدروژن، اسید ازتیک و ازتیک اسید است. فرمول شیمیایی آن HNO۳ است. ماده ای زرد یا بی رنگ است. اسید نیتریک دارای بویی زننده و تند است. نقطه ذوب آن، ۴۱- و نقطه جوش آن، ۱۲۲ درجه سانتی گراد است. این ماده کاملا قابل حل در آب است و غیر قابل اشتعال است. اسید نیتریک به شدت اکسیدکننده است و تاریخچه استفاده از آن، به استخراج طلا باز میگردد. زیرا این اسید توانایی حل کردن تمامی فلزات به غیر از طلا را دارا می باشد. از این اسید برای بازیافت زباله های فلزی و یا ضایعات کامپیوتری نیز استفاده میشود. نیتریک اسید زمانی که در مقابل نور یا حرارت قرار بگیرد، ممکن است تجزیه شود. به همین دلیل است که معمولا این اسید را در ظرف های شیشه ای قهوه ای رنگ نگهداری میکنند. این اسید در صورت تجزیه شدن، تولید گاز NO۲ میکند. این گاز به رنگ قرمز میباشد. برای همین اسید که بخار این اسید در خیلی از موارد دارای رنگی قهوه ای مایل به قرمز است. در برخی موارد از گاز نیتریک اسید هم استفاده میشود که گازی قهوه ای رنگ مایل به سرخ است و معمولا دارای مقادیر کمتری از NO۲ نیز هست.
نیتریک اسید مایعی بی رنگ یا متمایل به زرد، خورنده، سمی و امتزاج پذیر با آب که به دو شکل مونو هیدرات و تری هیدرات یافت می شود. به عنوان اکسید کننده قوی با بسیاری از مواد آلی واکنش می دهد. از اسید نیتریک برای افزودن گروه نیترو به مولکول های آلی استفاده می شود. اسید نیتریک به دو صورت ۶۸ درصد و ۸۶ درصد در بازار عرضه می شود. اسید نیتریک با اکثر فلزات واکنش می دهد و نیترات فلز را به وجود می آورد. همچنین می تواند فلزات غیر فعال مانند مس و نقره را نیز اکسید کند. این اسید در اثر نور و گرما تجزیه می شود و به NO۲ قهوه ای رنگ تبدیل می شود که این ترکیب در اسید نیتریک به رنگ زرد و یا حتی قرمز رنگ حل می شود. با توجه به قدرت بالای اکسید کنندگی اسید نیتریک در هنگام تماس با ترکیباتی مانند سیانیدها و کاربیدها می تواند به راحتی باعث انفجار شود.
نحوه تهیه اسید نیتریک
هر چند اسید نیتریک برای اولین بار با واکنش بین اسید سولفوریک و نیترات پتاسیم و تقطیر آن حاصل شد اما امروز اسید نیتریک توسط اکسیداسیون آمونیاک در هوا با کاتالیزور پلاتین (یا رادیوم) در ۹۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌شود.(روش استوالد) اکسید نیتریک به دست آمده مجددا اکسید و دی اکسید نیتروژن تشکیل شده که با جذب در آب تبدیل به اسید نیتریک می‌شود. معمولا در آخر این فرآیند یک مرحله کلر زدایی برای حذف کلر در صورت وجود انجام می‌شود، محصول حاصل در بهترین حالت HNO۳ هفتاد درصد خواهد بود.
۴( NH۳ (g) + ۵ O۲ (g) → ۴ NO (g) + ۶ H۲O (g) (ΔH = −۹۰۵,۲ kJ 
۲ (NO (g) + O۲ (g) → ۲ NO۲ (g) (ΔH = −۱۱۴ kJ/mo
۳ (NO۲ (g) + H۲O (l) → ۲ HNO۳ (aq) + NO (g) (ΔH = −۱۱۷ kJ/mol
۴ (NO۲ (g) + O۲ (g) + ۲ H۲O (l) → ۴ HNO۳ (aq
در روش دیگر برای تهیه اسید نیتریک دودزا به جای استفاده از هوا از گاز اسید سولفوریک استفاده می‌شود، این روش گران‌تر است ولی به انرژی کمتری نیاز دارد. برای اینکار در کوره‌ای بین ۱۵۰ تا ۱۷۰ درجه واکنش بین آمونیاک و اسید سولفوریک صورت گرفته و اسیدی با غلظت ۹۵ تا ۹۷ درصد در کنار نمک سولفات سدیم حاصل می‌شود.
روش سوم برای تهیه اسید نیتریک از گاز نیتروژن و اکسیژن به وسیله اکسیداسیون و هیدراسیون است که روش بریکلند نام دارد. این روش به علت کم بودن غلظت اکسید نیتروژن و هزینه انرژی الکتریکی بالا بسیار هزینه بر است و در دمای بالا امکان برگشت واکنش نیز وجود دارد.
کاربرد نیتریک اسید
نیتریک اسید به بخش بسیار مهمی در صنایع مختلف تبدیل شده است، از تولید کود تا ساخت مواد منفجره و سوخت موشک. مطالب زیر مربوط به برخی از کاربردهای آن در زمینه‌های مختلف است. امروزه بیشترین موارد مصرف نیتریک اسید در تهیه کودهای شیمیایی( کشاورزی)، از قبیل کودهای نیترات( نیترات کلسیم، نیترات آمونیوم و ...)، نیتروفسفات، کودهای مخلوط و .. است.
-در تولید نیترات‌های معدنی( نیترات آمونیوم انفجاری) و آلی از نیتریک اسید به وفور استفاده می‌شود.
-در اسید شویی تجهیزات صنعتی، آبکاری، مقاوم سازی در برابر خوردگی، جداسازی طلا و نقره و در صنایع الکترولیز
-در صنایع نظامی، شیرسازی و پلاستیک سازی نیز مصرف نیتریک اسید قابل توجه است.
-در متالورژی، در ترکیب با الکل برای حک کردن طرح بر روی فلزاتی مانند برنج، مس، برنز و ...
-به عنوان ماده‌ی اکسید کننده در موشک با سوخت مایع در رشته مهندسی هوا فضا
-ساخت نمک‌های نیترات، مانند نیترات آمونیوم، نیترات نقره، نیترات کلسیم و ...
-استفاده گسترده‌ در شیمی به‌عنوان یک واکنش‌گر آزمایشگاهی
-ساخت رنگینه‌ها و داروها از محصولات مختلف قطران زغال سنگ
-خالص سازی فلزات مختلف با ارزش از جمله طلا، نقره و پلاتین

لازم است به کلیه افرادی که به نوعی در تولید، جابجایی ، نگهداری و … اسید سولفوریک دخالت دارند آموزش‌هایی در زمینه رعایت نکات ایمنی و کمک‌های اولیه داده شود. با فرمول اسید نیتریک هم آشنا شوید.
خطرات
این ماده به‌طور طبیعی غیر قابل اشتعال می‌باشد و به طور کلی غیر انفجاری است اما در صورتی‌که با مواد قابل اشتعال همراه شود باعث گسترش آتش‌سوزی شده و ممکن است به حالت انفجاری برسد، این ماده در مجاورت فلزات، گاز هیدروژن قابل اشتعال تولید می‌نماید. نیتریک اسید با مواد آلی و اکسیدکننده‌ها مانند چوب، پودر فلزات، H۲S، کاربید ، سیانیدها و آلکالین‌ها واکنش انفجاری می‌دهد و حاصل تجزیه آن گازهای سمی NOX می‌باشد و استنشاق یا بلع آن مخاطرات جدی در پی دارد و شدیدا به پوست و چشم آسیب می‌رساند. نیتریک اسید کمی در هوا تجزیه می‌شود و با بعضی از لاستیک‌ها و پلاستیک‌ها و البسه ترکیب می شود.
جابجایی، حمل و نقل و انبار
نیتریک اسید در مخازن Stainless- steel و یا آلومینیومی و شیشه‌ای نگهداری می‌شود و باید اطراف مخازن دیواره سیمانی بوده و در محلی قرار داشته باشد که به‌راحتی قابل تهویه باشد تا در صورت بیرون ریختن اسید در محوطه پخش نگردد. سیستم آتش‌نشانی و مواد خنثی‌کننده در دسترس باشد و برای حمل و نقل بر روی تانکر و یا بشکه و ظرف برچسب CORROSIVE-OXIDEZER-POISON استفاده گردد.
کمک‌های اولیه
اثرات شدید استنشاق اسید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
درد گلو، آسیب مخاط بینی یا زخم غشا مخاطی، سرفه، ورم ریه، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، ترشح بزاق، سرگیجه، حالت تهوع، ضعف ماهیچه و ... . نیتریک اسید در صورت تماس با چشم یا پوست آن را به رنگ قهوه‌ای متمایل به زرد می‌کند. پوست را سفت می‌کند، باعث ایجاد درد شدید می‌گردد، باعث ورم گلو، بیهوشی و سوراخ شدن معده می‌شود. نگذارید اسید با چشم‌ها تماس پیدا کند، در غیر این صورت با حجم بسیار زیاد آب فورا شست‌شو دهید و بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کنید و با پزشک مشورت کنید.
در صورت تماس با پوست سریعا لباس آلوده را از بدن بیرون آورید( به زور لباس‌ها را از روی پوست جدا نکنید) حداقل به مدت ۱۵ دقیقه شست‌شو دهید، محلول Triethanolamine۵% روی سطوح آسیب دیده به‌کار ببرید. نیتریک اسید سریعا دندان‌ها را از بین می‌برد.
در صورت استنشاق شخص را به محوطه باز انتقال دهید و اقدامات تنفسی لازم را انجام دهید.
در صورت بلع هرگز در حالت بیهوشی یا تشنج چیزی به بیمار نخورانید.در حالت بیداری به شخص یک تا دو لیوان آب که با محلول رقیق آب آهک یا شیر منیزیم بدهید و هرگز بی‌کربنات سدیم و یا دیگر خنثی‌کننده‌های اسید به بیمار نخورانید.

یکی از مواد شیمیایی پرکاربرد که توسط بسیاری از کاربران و مشتریان نرمال لابو خریداری می شود ایپسید نیتریک می باشد. اسید نیتریک با نام هایی چون نیتریک اسید، جوهر شوره، اسید ازته، نیترات نیتروژن، و ازوتیک اسید نیز شناخته می شود. اسید نیتریک با فرمول شیمیایی HNO۳ در صنایع مختلف موارد استفاده بسیار زیادی دارد. این نوع اسید دارای بویی بسیار تند و زننده است. خرید اسید نیتریک را می توانید پس از مشاوره گرفتن از کارشناسان نرمال لابو انجام دهید. فروشگاه نرمال لابو بستری را آماده کرده است تا شما عزیزان به سادگی خرید اسید نیتریک را در دستور کار خویش قرار دهید و پس از خرید اسید نیتریک از نرمال لابو شاهد ارائه خدمات پس از فروش فوق العاده ای باشید.